Program "Wiem, czuję, rozumiem" - wychowanie do wartości.
autorstwa Elżbiety Bukowieckiej – Górny, Małgorzaty Pawlak
Głównym celem prezentowanego programu jest wyposażenie dziecka w wieku przedszkolnym w wiedzę i umiejętności, które umożliwią mu pełne przystosowanie się do otaczającego świata i jego reguł. Realizacja programu pozwoli dziecku poprawnie funkcjonować w grupie rówieśniczej, stosować w kontaktach z innymi zasady i normy społeczne, a w miarę możliwości również zmieniać świat na lepsze. Mocny system wartości, w który chcemy dzieci wyposażyć może stać się narzędziem ich życiowych sukcesów, może również ochronić przed wieloma błędnymi wyborami i niewłaściwymi wpływami z zewnątrz.
Sprawiedliwość – wartość polegająca na uczciwości w ocenianiu i sądzeniu innych. To przestrzeganie zasady równości praw, poszanowania prawdy, postępowanie fair, inaczej: ludzka przyzwoitość.
Stosując, zarówno w domu rodzinnym jak i w przedszkolu, proste i jasne reguły postępowania w formie bądź to rodzinnego kodeksu postępowania, bądź przedszkolnego kodeksu postępowania nauczymy dzieci poszanowania równości praw społecznych, czyli zasad postępowania stworzonych przez człowieka dla człowieka, dając im poczucie ładu i bezpieczeństwa.
„Szczęście, optymizm, humor” – wartości oznaczające poczucie trwałego zadowolenia oraz wewnętrznej harmonii i spokoju, które są skutkiem życzliwości i akceptacji siebie i świata, a także wiary w jego zasadnicze dobro.
Kształtowanie postawy wobec życia, polegającej na umiejętności skupiania uwagi na pozytywnych stronach życia pozwala rozwijać u dziecka takie wartości jak: szczęście, optymizm, humor, i stanowi jednocześnie dobrą okazję do ćwiczeń w wyrażaniu tego słowami. Umożliwiając dziecku poznanie i rozumienie jego własnych dobrych stron, a następnie dobrych stron ludzi z najbliższego otoczenia, kształtujemy postawy człowieka – szczęśliwego, optymisty z poczuciem humoru. Realizacja założeń niniejszego programu daje szansę na przekonanie dziecka, że warto w życiu cieszyć się drobiazgami, które czynią je lepszym i piękniejszym, a nade wszystko nauczyć, że kiedy czuje się nieszczęśliwe, zagubione, powinno rozmawiać z kimś bliskim, życzliwym człowiekiem (rodzicem, nauczycielem), który wysłucha jego trosk i pomoże w trudnych chwilach. Proponowane w programie zadania stanowią podłoże do kształtowania postawy, w której dziecko potrafiło będzie radzić sobie z trudnościami, a uwagę skupiać będzie na pozytywnych aspektach wydarzeń i zjawisk. W kształtowaniu tej wartości ważna jest współpraca z rodzicami, którzy bezpośrednio przekazują dzieciom swój optymizm i swój sposób myślenia oparty na pozytywnych stronach życia.
Pokojowość – wartość rozumiana jako unikanie przemocy w kontaktach z innymi, widziana jako poszukiwanie rozwiązań, które uwzględniają interesy wszystkich zainteresowanych stron.
Dzięki realizacji założeń niniejszego programu wychowamy dziecko rozumiejące czym jest życzliwość i współczucie dla innych; dziecko, które potrafi powstrzymywać się od przemocy, bo wie, że przemoc to najbardziej prymitywna forma radzenia sobie ze złością. Poprzez podejmowanie ukierunkowanych działań nauczycieli i rodziców istnieje realna szansa na ukształtowanie pokojowych postaw społecznych przedszkolaków.
Szacunek – to podstawa wszystkich wartości, rozumiana jako „grzeczność” połączona z troską o uczucia i dobro drugiej osoby.
Ucząc grzeczności, czyli dobrych manier, tzw. „savoir vivre`u” nauczymy dzieci zachowań stosownych i odpowiednich do sytuacji, przekażemy współczesne formy zachowań (gesty) świadczące o szacunku dla innych, wdrożymy do kulturalnych zachowań przy stole, w miejscach spotkań z kulturą i przeszłością, miejscach pamięci narodowej i innych miejscach użyteczności publicznej.
Uczciwość, czyli wartość polegająca na mówieniu i poszanowaniu prawdy, nieprzywłaszczanie sobie cudzej własności i stosowanie zasady równości praw.
Wychowując w duchu uczciwości należy udzielać dziecku wsparcia w procesie budowania mocnego systemu wartości, który umożliwi mu czerpanie radości z uczciwego sposobu postępowania w codziennym życiu oraz dostarczy poczucia dumy z własnej uczciwości. Poprzez pokazanie wzorców uczciwych zachowań chcemy ukształtować człowieka wiarygodnego, dbającego również o swoje dobre imię. Realizacja założeń programu umożliwi dziecku poznanie konsekwencji nieuczciwych zachowań w różnych sytuacjach, np. w sytuacji, gdy ktoś przywłaszcza sobie cudze mienie lub gdy kłamie.
Mądrość – wartość rozumiana jako roztropność, uważana już w starożytności za jedną z najważniejszych cnót i warunek wartości jaką jest „szacunek”. Mądrość oznacza dokonywanie właściwych wyborów, które celowo przyczyniają się do dobra innych.
Dziecko w wieku przedszkolnym potrafi już zrozumieć, że poprzez swoją mądrość można przyczyniać się do dobra ogólnego, że mądry człowiek potrafi wykorzystać posiadaną wiedzę, np. do konstruowania nowoczesnych urządzeń technicznych, dzięki czemu przyczynia się do pożytku publicznego, że mądry człowiek pomagając innym również przyczynia się do ich dobra. Dzięki realizacji założeń niniejszego programu nadarza się okazja, by nauczyć dziecko, że mądry człowiek to człowiek dobry, który jest życzliwy dla wszystkich, również dla osób i istot sobie „nieznanych”, to człowiek, który potrafi przewidywać konsekwencje swojego postępowania, ma poczucie własnej wartości opartej na przekonaniu, że jest ważne i warte miłości, przede wszystkim rodziców.
Piękno – wartość rozumiana jako naturalne i stworzone przez człowieka piękno estetyczne, dostarczane poprzez przyjemne wrażenia wzrokowe i słuchowe oraz piękno moralne związane z mądrym i dobrym życiem człowieka.
Dajmy dziecku szansę na kształtowanie wartości jaką jest „piękno” . Chodzi o to, by zrozumiało, że piękno to coś co nas zachwyca i czyni lepszym, że w pięknie nie chodzi o to, czy wszystkim nam podoba się to samo, ale czy wywołuje w nas takie same uczucia, np. uczucie zachwytu, olśnienia, wzruszenia. Realizując założenia programu istnieje szansa by pokazać różne rodzaje piękna: estetycznego (naturalnego, stworzonego przez człowieka) oraz piękna duchowego (piękna moralnego), polegającego na okazywaniu innym ludziom wyznawanych wartości – szacunku, uczciwości, sprawiedliwości itd., które sprawiają, że możemy żyć mądrzej i lepiej. Realizacja treści dotyczących kształtowania wartości piękna ma za zadanie zbudowanie w dziecku postawy człowieka przyjaźnie nastawionego do świata, którego celem jest czynienie dobra w oparciu o własne dobre maniery i piękne postępowanie.
Solidarność – wartość rozumiana jako gotowość do pomocy, zwłaszcza w sytuacjach zagrożenia, poświęcenia i wsparcia, a także dzielnie się obowiązkami oraz bycie współodpowiedzialnym. To oznacza również wspólne działanie, dzielenie się obowiązkami i zadaniami.
Pomagając dziecku w kształtowaniu umiejętności społecznych, w tym umiejętności zgodnego funkcjonowania w zabawach wymagających różnorodnych form współdziałania mamy okazję by kształtować u dzieci taką wartość jaką jest „solidarność”, czyli wychowywać dziecko rozumiejące czym jest poczucie wspólnoty oraz dzielnie się z innymi.
Odpowiedzialność – wartość rozumiana jako dotrzymywanie słowa, punktualność, rzetelność i umiejętność przewidywania konsekwencji własnych działań, których dzieci uczą się od dorosłych.
Wdrażając dziecko do rzetelnego i aktywnego wypełniania swoich codziennych obowiązków, w tym związanych z ochroną zdrowia i ekologią, wyposażamy je w umiejętności odpowiedzialnego zachowania w różnych miejscach i sytuacjach (również podczas pobytu w środowisku przyrodniczym). Kształtując w dziecku poczucie odpowiedzialności za podejmowane decyzje, wychowujemy człowieka rzetelnego, dbającego o środowisko, w którym żyje, dotrzymującego danego słowa, konsekwentnie dążącego do celu, świadomego i odpowiedzialności za przyszłość i dobro otaczającego świata.
Przyjaźń i miłość – wartości rozumiane jako bliskie związki pomiędzy osobami, oparte na wzajemnej sympatii, życzliwości, szczerości, zaufaniu, gotowości do pomocy oraz czerpaniu przyjemności z przebywania razem.
Wychowanie rodzinne, obywatelskie, patriotyczne – warto połączyć z kształtowaniem takich wartości jak „przyjaźń i miłość” wobec rodziców, rodzeństwa, wobec kolegów i koleżanek w grupie rówieśniczej, a także wobec swojej ojczyzny. Warto przekazać dzieciom, że uczucia przyjaźni i miłości są dla każdego człowieka bardzo ważne, że każdy człowiek potrzebuje kogoś bliskiego, kto darzy go przyjaźnią lub miłością, na kogo zawsze można liczyć, komu można powierzyć swoje sekrety. Warto również uświadomić dzieciom, że w każdym człowieku można znaleźć cechy, za które można go lubić. Ucząc miłości w domu rodzinnym, przyjaźni w przedszkolu i na dalszych etapach edukacji, należy stworzyć dzieciom przyjazne warunki do wychowania w duchu wartości przyjaźni i miłości.